آخرین نسل بازمانده سازنده وسایل حلبی در همدان - دَبی بلاگ

استاد حاج سیدمحمدباقر ضرابیان قدیمی ترین حلبی ساز همدان، متولد 1313 خورشیدی است، استاد ضرب و چکشی که از هفت سالگی کار حلبی سازی را آغاز نموده است.

برای آشنایی بیشتر با استاد سید محمد باقر ضرابیان، با او به گفت وگو نشستیم که ماحصل این گفت وگو را با هم می خوانیم.

استاد نحوه یادگیری این هنر را برای ما بگویید.

هنر حلبی ساز را از پدرم در زمان جنگ جهانی دوم آموختم و 32 سال تمام با علاقه به کار آموختن این هنر، در کنار پدر مشغول بودم و بعد از او هم این راه و هنر را ادامه دادم، به این دلیل و علاقه وافر به این هنر لوح تقدیرهای مکرری از مسئولان دریافت کردم و در نمایشگاه های صنایع دستی کشوری هم حضوری فعال داشته و شرکت نموده ام.

چرا این هنر را ادامه دادید؟

در اوایل جوانی پس از فاصله ای کوتاه از این هنر، نگذاشتن میراث پدری ام از بین برود و کم کم آغاز به ساخت مجدد انواع لوازم حلبی کردم و در مغازه پدری ام آغاز به کار ساخت انواع حلبی ها کردم که در آن دوران استفاده زیادی داشت و مردم در محل کار و زندگی خود از این وسایل بهره می بردند. پدربزرگم در دوران ناصرالدین شاه در ضراب خانه ناصری مشغول به کار بود، اما پس از واردات اسکناس و سکه از انگلیس، ضراب خانه تعطیل شده و پدربزرگم پس از آن مشغول به حرفه حلبی سازی شد و من نیز از پدرم که این هنر از پدرش فرا گرفته بود آن را آموختم.

در خصوص وسایلی که می ساختید و ابزاری که استفاده می کردید برای ما بگویید.

در همدان رشته حلبی سازی به رشته های گهواره سازی، ناودان کوبی و آفتابه سازی تقسیم می شد و از ابزارآلات حلبی سازی دِرناق بود که یکی از ابزارهای این حرفه است، دِرناق کلمه ای ترکی است به معنای ناخن که وسیله ای شبیه ناخن است و کاربرد آن لبه گردانی در کنار سندان است، زدر ناق هم وسیله دیگری است که برای فرم دادن یا پیچ دادن لبه دو ورق در همدیگر برای استحکام بیشتر در کناره ها و سندان استفاده می گردد. هم چنین میل آهن وسیله ای فولادی با ابعاد 150 در 5 سانتی متر است که سر آن چهارگوشه و برای تحکیم تیزه ها قابل استفاده است.

از وسایلی هم که در آن موقع می ساختید بیشتر برایمان بگویید.

بوق حمام یکی از ابزاری بود که از حلب ساخته می شد، در اصل یک رسانه خبری بود که ساعت سه بامداد پس از نظافت حمام مسئول حمام آماده شدن حمام را با این وسیله اعلام می کرد. درطاس دیگر وسیله ای بود که در آجیل فروشی ها کاربرد داشت، از درطاس به جای پیمانه استفاده می شد که البته این وسیله هنوز هم کارایی دارد. یک وسیله دیگر به نام چراغ موشی در گذشته بسیار پرکاربرد بود، این ابزار برای روشنایی بود و در آن موقع نفت که تازه از روسیه به ایران آمده بود داخل مخزن آن می ریختند و از آن به عنوان وسیله روشنایی استفاده می شد. پس از جنگ جهانی دوم نفت تصفیه شده تازه وارد ایران شده بود، از چراغ سه فیتیله یا سه شعله به عنوان چراغ خوراک پزی استفاده شد و از انواع آن یک فتیله، سه فیتیله و پنج فیتیله هم بود. ناودان شُره نیز وسیله ای بود که به دیوار حیاط میخ می شد تا آب از پشت بام به حیاط منتقل گردد، شَربه چیزی شبیه پارچ های امروزی بود که از جنس حلب ساخته می شد و در کنار سماور استفاده می شد.

برای جوانان توصیه ای دارید؟

آشنایی با وسایلی که از حلب ساخته می گردد خالی از لطف نیست و به جوانان توصیه می کنم شغل حلبی سازی را ادامه دهند، البته این شغل از مشاغلی است که صبر و حوصله می خواهد تا به نتیجه برسد.

راز پیروزیتتان چه بوده است؟

علت اصلی پیروز شدن در این کار، احیا کردن شغل پدری ام است و افتخار می کنم کسب روزی حلال طبق رویه پدر و پدر بزرگم را ادامه می دهم، در این راه امیدم به خداوند است، برای زنده نگه داشتن این هنر کوشش خود را خواهم کرد و از پای نخواهم نشست و کتابی هم در باب هنر حلبی سازی با نام دست های هگمتانه به چاپ رسانده ام.