مذاکره با آمریکا و اصلاح طلبی حداکثری و حداقلی

به گزارش دَبی بلاگ، شاید آمریکا تنها کشوری باشد که انتخاباتش و حتی سیاست داخلی اش بر سیاست دیگر کشورها، اعم از داخلی و خارجی تأثیرگذار است و حتی نیرو هایی که مخالف صددرصدی آمریکا محسوب می شوند و همیشه می کوشند حاکمیت این کشور را به منزله سیاهی تام جلوه دهند و چنین القا نمایند که بی احتیاج از ارتباط با این کشور می توان صرفا با تکیه بر ظرفیت های داخلی به اداره امور پرداخت هم در انتظار نتیجه انتخابات ریاست جمهوری این کشور نشسته اند و با نگاه تردید به هر دو جناح جمهوری خواه و دموکرات گرچه می گویند، تفاوتی میان ترامپ و بایدن نیست، از تفاوت نتیجه روی کارآمدن هریک از آن ها غافل نیستند؛ بنابراین از این رهگذر با هر گرایش سیاسی نمی توانیم انتخابات آبان ماه آمریکا را انکار کنیم.

شرق در ادامه نوشت: اخیرا سعید حجاریان در یادداشتی از پیامد های زیان بار حالت تعلیق در سیاست نوشت و گفت: در این شرایط به گمان من باید به طور عاجل و در دو جبهه مذاکراتی صورت بگیرد. در الگوی مذاکره با خارج، ابتدا باید پذیرفت بر نفس مذاکره ایرادی مترتب نیست چه با جمهوری خواستار چه با دموکرات ها، چه بی واسطه و چه باواسطه. مهم آن است که مذاکره شفاف باشد، پیش شرطی از جانب غرب پذیرفته نگردد و منافع ملی هم کاملا لحاظ گردد.

در نمونه کره شمالی مشاهده کردیم این کشور به رغم دشمنی دیرینه، با آمریکا وارد مذاکره شد، اما جز شکست در کارنامه ترامپ باقی نگذاشت. در داخل نیز باید جمعی از اصلاح طلبان متشکل از کارشناسان اجرائی، سیاست مداران حرفه ای و نخبگان آکادمیک مذاکره را در دستور کار قرار دهند و با بیانی منطقی و مبتنی بر داده های کارشناسی مسائل را موشکافی نمایند و راهبرد هایی را برای اصلاح ذهینت تصمیم سازان و سپس بهبود شرایط پیشنهاد دهند.

جنس این فعالیت از سنخ نامه های سرگشاده نخواهد بود، اما ضرورت دارد با دقت و صراحت به قلب ماجرا وارد شد. به عنوان مثال این جمع یک موضوع عاجل و استراتژیک را آنالیز خواهد نمود، آسیب ها و ضعف هایش را استخراج می نماید و بسته خروج از بن بست را ارائه می دهد. اگر پذیرفته شد، گامی به سود کشور برداشته شده است و اگر نشد، لااقل می توان فشار های اخلاقی مبنی بر عدم اجرای مسئولیت ملی را از دوش اصلاح طلبان برداشت.

سعید حجاریان به تازگی هم در حوزه سیاست داخلی بر موضوع نوع سیاست ورزی اصلاح طلبان یادداشتی در سایت مشق نو نوشته است. او اصلاح طلبان را به دو شقه کلی تقسیم نموده است؛ هواداران تقلیل مرارت و هواداران تقریر حقیقت: گروه نخست معتقدند، اصلاح طلبان بایستی بی توجه به سیاست های کلی از هر روزنی برای مشارکت در اداره امور عمومی کشور استفاده نمایند، به اصحاب قدرتِ علیا و سفلی مشورت دهند و در صورت امکان عهده دار اداره بخش هایی از بوروکراسی کشور شوند.

این نگاه عامل محور، معتقد است علت ناکارآمدی، فساد، نابرابری و دیگر مسائل این است که تفکر اصلاحی یا به بیان دقیق تر، بهبودخواستاره، در درون ساخت قدرت فاقد نماینده اثرگذار است؛ بنابراین در هر سطحی -که قدرت پذیرفت- باید ورود کرد، دست به اصلاح حداقلی زد و اصطلاحا تقلیل مرارت کرد. گروه دوم معتقدند اصلاحات در پایین، بدون سطحی از اصلاحات در بالا ناممکن است و ازاین رو تقریر حقیقت را مقدم بر سایر اقدامات می دانند.

تقریر حقیقت در چارچوب بحث حاضر یعنی تلاش جهت اثرگذاری بر تصمیم سازی و نه لزوما عوامل تصمیم گیر و رویه های جاری؛ یعنی تغییر سیاست های کلی و بالادستی. از این منظر این سنخ از اصلاحات زمانی ورود به بوروکراسی و مشورت به اصحاب قدرت را مؤثر می داند که قادر باشد بر ساختار تأثیر بگذارد؛ ساختاری که ناکارآمدی، فساد، نابرابری و... معلول آن است نه علت آن.

حجاریان در ادامه مدافعان تقلیل مرارت را اصلاح طلبان حداقلی و مدافعان تقریر حقیقت را اصلاح طلبان حداکثری معرفی می نماید و ادامه می دهد: برخلاف نظر بعضی سیاست ناخوانده ها نمی توان جمهوری اسلامی را حکومتی فاشیستی خواند. بر همین اساس، معتقدم در حکومتی که تماما رو به انسداد نرفته است و اصطلاحا فاشیستی نیست، نباید به تقلیل مرارت بسنده کرد.

به نظر می رسد این گزاره حجاریان درباره اصلاح طلبان در حوزه سیاست خارجی طور دیگری می گردد؛ یعنی اصلاح طلبان برخلاف اصولگرایان در موضوع مذاکره با آمریکا در پی تقلیل مرارت هستند و اصولگرایان در پی تقریر حقیقت؛ یعنی هر آن میزانی که اصلاح طلبان حداکثری در حوزه داخلی مدافع تغییر سیاست ها در بالا هستند، در سیاست خارجی خواستار پذیرش اصل مذاکره برای گشایش راهی تا قدری از آلام مردم کاسته گردد؛ برای مثال می گویند فارغ از آنکه سیاست کلی آمریکا در خاورمیانه چیست، می توان با دولت این کشور مذاکره کرد تا با برطرف کامل یا دستِ کم نسبی تحریم ها و ورود ارز به کشور و ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای دلار، قیمت کاذب دلار بشکند و به تبع آن قیمت های عمومیِ داخلی هم کاهش یابد تا از این فرایند سفره مردم قدری پر گردد؛ برخلاف اصولگرایان و خاصه بعضی از آن ها که مذاکره با آمریکا را سراسر نادرست می پندارند، مگر به تغییر سیاست های کلی آمریکا؛ همان فرضیه ای که حجاریان برای مدافعان تقریر حقیقت (اصلاح طلبان حداکثری) در حوزه سیاست داخلی معرفی می نماید.

احتمالا اصلاح طلبان که به نوعی سیاست تقلیل مرارت را در حوزه سیاست خارجی و خاصه در ارتباط با مذاکره با آمریکا دنبال می نمایند، حکومت آمریکا را شر مطلق و حکومتی فاشیستی نمی دانند و در مقابل، اصولگرایان که می گویند باید نوع نگاه آمریکا در سیاست خارجی تغییر کند، معتقد به اصلاح پذیربودن دولت آمریکا نیستند که چه بسا عکس این گزاره صادق باشد و هر دوی این ها صرفا با توجه به نوع شناخت و نگاه خود، انتخابات آمریکا یا مذاکره با این کشور را تحلیل می نمایند.

در واقع سیاست ورزی داخلی و خارجی آن قدر ها هم درگرو حقیقت یا مرارت موجود نیست و چه بسا ممکن است استمرار حقیقت و تغییر سیاست های بالادستی در گرو تقلیل مرارت باشد؛ نمونه اش نوع سیاست ورزی اصلاح طلبان در سال92 بود که یک سره برای عدم ورود مجدد یک نیروی رادیکال اصولگرا از یک نیروی معتدل اصولگرا حمایت کردند تا اولا حقیقت، یعنی سیاست کلی در مواجهه با غرب را تغییر دهند (به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای) و ثانیا بتوانند بعد از حوادث 88 دوباره در عرصه سیاسی تأثیرگذار باشند که همین هم شد.

حتی در آن موقع حجاریان تا جایی از یک سیاست غیرآرمانی، یعنی ائتلاف با یک اصولگرا، حمایت کرد که گفت حاضریم دندانه کلید روحانی باشیم. البته که سیاست تقلیل مرارت در آن سال پاسخ هم داد و مذاکرات هسته ای به نتیجه رسید و برجام منعقد شد که اگر ترامپ از آن توافق نامه بیرون نمی آمد چه بسا مسائل موجودِ امروزی هیچ کدام پدید نمی آمد.

با قیاس تطبیقیِ تحلیل سعید حجاریان از عرصه داخلی با عرصه سیاست خارجی می توان به این نتیجه رسید که شاید سیاست یک امر سیال است که معلوم نیست حقیقت در تقلیل مرارت است یا تقلیل مرارت در تقریر حقیقت یا هر دو باید توأمان با یکدیگر پیش بروند.