با صرف هزاران میلیارد نمی توان بحران آب را مدیریت کرد - دَبی بلاگ

به گزارش خبرنگاران، بنفشه زهرایی امروز در دومین روز از همایش فناوری های آب در دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: کارگروه سازگاری با کم آبی در اسفند ماه سال 96 ایجاد شد؛ در این کارگروه سلسله مراتبی از سه رده تصمیم گیری پیش بینی شده است که وزارت خانه ها اعم وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، سازمان های عضو این کارگروه و سازمان هواشناسی در رده اول تصمیم گیری هستند.

وی ادامه داد: در رده دوم کارگروه ملی سازگاری با کم آبی، معاونان هستند که در این کارگروه عضویت دارند، در رده سوم نیز کارگروه های استانی به همراه مجمع نمایندگان قوه قضاییه و دستگاه های ذی ربط و نمایندگان کشاورزان و بهره برداران را داریم.

فعالیت مستقیم 500 نفر در کارگروه ملی سازگاری با کم آبی

وی ادامه داد: در واقع 9 جلسه از این کارگروه در سطح ملی، 20 جلسه در سطح کمیته تخصصی از تیر ماه تاکنون و 150 جلسه استانی تشکیل شده است که 500 نفر به طور مستقیم در این کارگروه فعالیت می نماید. در این کارگروه حدود 8000 نفر ساعت به همراه زیرمجموعه های این کارگروه فعالیت انجام شده است. انرژی قابل توجهی توسط کارشناسان و متخصصان صرف شده و با حضور مسئولان سیاسی که در این کارگروه عضو هستند، سرمایه گذاری اعتباری، به عبارتی دیگر، امید کارگروه ایجاد شده است.

نیمی از استان ها برنامه سازگاری با کم آبی خود را ارسال نکرده اند

دبیرکارگروه ملی سازگاری با کم آبی در خصوص برنامه های سازگاری با کم آبی استان ها عنوان نمود: استان ها با هماهنگی دستگاه های عضو استانی، باید برنامه سازگاری با کم آبی استان را تدوین نمایند؛ هدف از آن دستیابی به آب قابل برنامه ریزی بوده که درصدی از آب قابل تجدید پذیر در این حوزه است. اگر بتوانیم میزان بهره برداری از منابع آب با این آب قابل تجدیدپذیر تلفیق کنیم، انتظار می رود که به یک وضعیت پایدار در منابع آب های سطحی و زیرزمینی برسیم.

زهرایی اظهار داشت: استان ها تا شهریور ماه سال جاری فرصت داشتند تا برنامه سازگاری با کم آبی خود را به دبیرخانه کارگروه ارسال نمایند به طوریکه برنامه استان هرمزگان دریافت و تایید شده، استان فارس نیز احتیاجمند اصلاحاتی بوده و برنامه های استان های بوشهر و مازندران در دست بازنگری است.

دبیرکارگروه ملی سازگاری با کم آبی افزود: همچنین برنامه های خراسان شمالی و جنوبی، لرستان، ایلام، سیستان و بلوچستان و همدان دریافت شده و در دست آنالیز است، برنامه استان های اصفهان و خوزستان نیز در خصوص برنامه های اضطراری برای گذر از شرایط کم آبی است و در انتظار دریافت برنامه های سازگاری این دو استان در بلند مدت هستیم اما تاکنون نیمی از استان ها برنامه خود را ارسال نکرده اند.

با ادامه روند بهره برداری از منابع آبی، در سال 2050 دچار کم آبی مزمن خواهیم شد

وی در خصوص انتقال آب دریای عمان برای تامین آب شهر مشهد اظهار داشت: در 15 سال گذشته جمعیت ایران حدود 62 میلیون نفر بوده که سرانه منابع آب تجدیدپذیر حدود 2000 متر مکعب به ازای هر نفر بوده است؛ از نظر سرانه منابع آب تجدیدپذیر مانند کشورهایی همچون آلمان و انگلیس بوده ایم. طی دو سه سال گذشته، جمعیت ایران به 80 میلیون نفر رسیده که سرانه منابع آب تجدیدپذیر کمتر از 1700 مترمکعب به ازای هر نفر است و از نظر صنایع سرانه منابع آب تجدیدپذیر در حال حاضر مانند کنیا، اتیوپی و این چنین کشورهایی هستیم. با توجه به این میزان سرانه، ما تنش های آبی به صورت مکرر را تجربه می کنیم.

دبیرکارگروه ملی سازگاری با کم آبی افزود: در سال 2050، ایران با حدود 117 میلیون نفر جمعیت، سرانه منابع آب تجدیدپذیر کمتر از 1000 مترمکعب برای هر نفر خواهد بود؛ این امر به آن معناست که کم آبی مزمن خواهیم داشت. در واقع به جایی خواهیم رسید که منابع آبی محدود نماینده اصلی توسعه و بهداشت برای جوامع انسانی خواهد بود و اگر به سرانه کمتر از 500 مترمکعب به ازای هر نفر برسیم، به کم آبی مطلق می رسیم.

توزیع ناهمگون جمعیت از دلایل کم آبی

زهرایی افزود: البته در حال حاضر به علت توزیع ناهمگون در برخی از استان ها با این معضل روبرو شده ایم. همچنین در توزیع جمعیت به طور مناسبی عمل نکرده ایم یعنی حدود 50 درصد از جمعیت کشور در ناحیه مرکزی کشور متمرکز شده و این درحالیست که تنها 25 درصد منابع آبی در این نواحی وجود دارد.

وی با تاکید بر اینکه ایران جزو 20 کشور اول از لحاظ مصرف منابع آبی و انرژی است، توضیح داد: این درحالیست که هیچ تناسبی میان توزیع جمعیت و منابع آبی به چشم نمی خورد. اگر با این روش ادامه دهیم، بیشتر آب خوان ها حداکثر تا 45 سال دیگه از بین خواهند رفت.

زهرایی با تاکید بر اینکه بهره برداری بی رویه وار منابع آب زیرزمینی صورت می گیرد، اظهار داشت: بنابراین با توجه به وابستگی همه ما به منابع آبی، جمعیتی که به طور متناسب توزیع نشده، باید به جای دیگر نقل مکان نمایند. در واقع دو برابر میزان آب برنامه ریزی شده، در حال حاضر بهره برداری می کنیم. در نتیجه باید یک تغییر اساسی در رویه مصرف آب شکل گیرد.

با تغییر روش خود به بحران کم آبی انتها دهیم

دبیرکارگروه ملی سازگاری با کم آبی اظهار کرد: در واقع ما فضای سبز خود را تغییر نمی دهیم، برای مردم دستگاه های کاهنده مصرف آب نصب کنیم و آنها را به صرفه جویی تشویق نمی کنیم اما هزاران میلیارد تومان هزینه می کنیم تا آب را از جایی دور به شهر خود بیاوریم و احتیاج آبی خود را تامین کنیم و از دریای عمان به مشهد بیاوریم. این میلیارد ها تومان و یورو را هزینه می کنیم چون نمی توانیم توسعه استان را به درستی مدیریت کنیم زیرا به این مساله نگاه بخشی داریم. در واقع می توانیم احتیاج مازاد 10 تا 15 درصدی خود را با تعامل مدیریت کنیم تا احتیاج به طرح هایی همچون انتقال آب نداشته باشیم.

وی عنوان نمود: در این مساله شهرها بسیار حائز اهمیت هستند. از طرفی شهرها حوزه های آب ریز اطراف خود را نابود می نمایند و شهرهای بزرگ منشا ناپایداری کمی و کیفی در منابع آب هستند. برای جمع آوری 30 درصد فاضلاب تهران به یک میلیون یورو احتیاج داریم؛ اگر این روند در تهران ادامه یابد، آب خوان آن نابود خواهد شد.

کنش گراها منابع آبی را شخص تلقی می نمایند

زهرایی در خصوص تجربیات کشورها در حوزه آب گفت: ناآگاهی نسبت به منابع آب زیرزمینی و آسیب پذیری این منابع باعث شده که ما آن تعهد سیاسی که برای حفظ این منابع باید داشته باشیم را وجود نداشته باشد و منابع مالی کافی برای حفاظت از این منابع فراهم نگردد و در دراز مدت ظرفیت مدیریت منابع آبی در کشور شکل نگیرد. کنش گراها منابع آبی را شخص تلقی می نمایند زیرا گمان دارند که این منابع آبی متعلق به خود آنهاست. این بحران آبی که در کشور داریم، فرصت مناسبی برای شکل گیری همکاری هاست.

وی در خصوص تعامل میان بخش خصوص و دولت در حوزه آب عنوان نمود: در بسیاری از کشورها همکاری مناسبی میان دستگاه های دولتی و بخش خصوصی در این حوزه وجود ندارد که کماکان این مشکل در کشور ما نیز به چشم می خورد؛ در گذشته دولت ها توجه کافی به منابع آبی نداشتند. از طرفی دیگر اعتماد مورد احتیاج برای ذی نفعان و بهره برداری را به وجود نیاوردند و اطلاعات کافی را جمع آوری نکردند.

دبیرکارگروه ملی سازگاری با کم آبی در خصوص سیاست های حکمرانی در حوزه آب اعلام کرد: به طور کلی، در بسیاری کشورها مساله حفاظت از منابع آبی به لحاظ قانونی و نهاد، مستقل از کمیت آن اداره می گردد. در این سیاست های حوزه آب، باید اهداف و برنامه های مشخصی اعم از توسعه، پایداری، حفاظت از منابع طبیعی، عدالت و کاهش فقر را مد نظر قرار دهیم. این سیاست ها نیز اولویت ها را مشخص می نماید، مانند اولویت ما در خصوص آب شرب که از طرفی دیگر باید یک اصولی در آن سیاست ها وجود داشته باشد.

در حوزه اطلاعات منابع آبی باید شفاف سازی صورت گیرد

زهرایی افزود: در کنار مداخلات فنی باید مداخلات دیگری نیز داشته باشیم که رفتار ذی نفعان را تغییر دهیم؛ در این حوزه ها کمتر کار شده است و تنها مداخلات فنی اثربخش نیست. حوزه اطلاعات، آگاهی و دانش بسیار حائز اهمیت است چراکه آگاهی بخشی در خصوص منابع آب زیرزمینی و سهم هر فرد در وضعیت خرابی کمی و کیفیت آب باید صورت گیرد.

دبیرکارگروه ملی سازگاری با کم آبی ادامه داد: این اطلاعات شامل اطلاعات فیزیکی آبخوان و محیط اطراف آن، اطلاعات اقتصادی و اجتماعی باشد. همچنین اطلاعات حوزه های آبی باید در اختیار همه مصرف نمایندگان قرار گیرد و در این خصوص شفاف سازی گردد، سیاست گذاری ها و اهداف در حوزه اجتماعی دنبال نمی شوند و در واقع این سیاست ها یک طرفه هستند.

وی در خصوص قوانین و مقررات اظهار کرد: در خصوص پیاده سازی قوانین و مقررات با مشکل روبرو شدیم و این قوانین و مقررات از جامعیت کامل برخوردار نبودند و این بازخورد را دریافت کردیم که اکثر قوانین تئوریک بوده و با واقعیت روی زمین تطبیق ندارند. تاکنون هیچ استانی در خصوص اصلاحات قوانین و مقررات با من تماس نگرفته در حالیکه در برخی قوانین احتیاجمند اعمال اصلاحاتی هستیم. بنابراین ما می توانیم این تغییرات در قوانین با همراهی مجلس شورای اسلامی ایجاد کنیم.

دبیرکارگروه ملی سازگاری با کم آبی با اشاره به اینکه مدیران در حوزه آب باید نگاهی بلند مدت داشته باشند، توضیح داد: حفاظت و بهره برداری از منابع آب های زیرزمینی و مدیریت آنها به کندی انجام می گردد و روند اجرایی آن طولانی مدت است و این درحالیست که باید در طولانی مدت در خصوص این مساله برنامه ریزی گردد اما مدیران ما تنها در کوتاه مدت برنامه ریزی می نمایند و نگاه درازمدت به مساله را ندارند.

آبیاری های نوین دردی از کم آبی کم نمی نماید

وی ادامه داد: بخشی از این مساله با ایجاد آگاهی های اجتماعی و گره زدن مساله حفاظت به منابع آب زیرزمینی به منافع بهره برداران و صاحبان زمین و چاه موجب می گردد که آنها خواست خود را در خصوص بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی تغییر دهند.

زهرایی اعلام کرد: روش های آبیاری مانند آبیاری تحت فشار و مدرن در شرایط فعلی تاثیر مثبت و در کاهش مصارف آبی نخواهد داشت. نکته کلیدی که در طرح های آبیاری تحت فشار و مدرن وجود دارد این است که تعدیل این پروانه ها قبل از اجرای این طرح ها صورت گیرد.