راه حل های مقابله با تحریم صنایع فلزی - دَبی بلاگ

به گزارش گروه اقتصادی خبرنگاران، وزارت خزانه داری آمریکا چند روز پیش از اعمال تحریم های جدید علیه ایران اطلاع داد. در بیانیه خزانه داری آمریکا اعلام شد بزرگترین فراورینماینده های فولاد، آلومینیوم، مس و آهن ایران نیز که مجموعاً سالانه میلیارد ها دلار درآمد دارند، تحریم شده اند. بر این اساس، 17 فراورینماینده فلزات و شرکت های معدنی ایران، شبکه ای شامل سه نهاد مستقر در چین و سیشل و همچنین یک کشتی دخیل در خرید، فروش و انتقال محصولات فلزات ایران به لیست تحریم های آمریکا اضافه شده اند.

در این راستا شرکت آلومینیوم المهدی، شرکت آهن و فولاد افرا، شرکت معدنی و صنعتی چادرملو، شرکت فولاد اصفهان، شرکت صنعت و معدن گل گهر، شرکت هونگویان مارین مستقر در چین، شرکت فولاد هرمزگان، شرکت فولاد آلیاژی ایران، شرکت آلومینیوم ایران، شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان، شرکت خلاق تدبیر پارس، شرکت فولاد خراسان، شرکت فولاد خوزستان، شرکت ملی صنایع مس ایران، شرکت فولاد اوکسین، شرکت تجاری پامچل پکن (مستقر در چین)، شرکت POWER ANCHOR (مستقر در سیشل)، شرکت REPUTABLE TRADING SOURCE (مستقر در عمان)، شرکت فولاد صبا و شرکت فولاد کاوه جنوب مورد تحریم قرار گرفته اند.

این اتفاق در سالی که به عنوان رونق فراوری نامگذاری شده اهمیت توجه بیشتر و برنامه ریزی دقیق تر دولت برای تقویت صنایع فلزی کشور را دوچندان می نماید چرا که این صنایع علاوه بر نقش استراتژیکی که در تأمین احتیاج بعضی بخش های مهم و حساس از جمله صنایع دفاعی و هسته ای دارند، دارای اهمیت زیادی در فعالیت صنایع وابسته از جمله ساخت و ساز، خودروسازی و همچنین ساخت تجهیزات صنعتی نیز هستند.

محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران در این مورد معتقد است: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بخش معدن و صنایع معدنی دچار تغییرات و تحولات گسترده ای شده است. صنایع مس، آهن و فولاد، سرب و روی و از همه مهم تر طلا، همگی در دوران پس از انقلاب اسلامی به نهایت شکوفایی خود رسیده اند. اگر چه به دلیل تحریم ها یا نبود دانش فنی، کشور با چالش هایی در زمینه اکتشاف، استخراج، فرآوری و استحصال ماده نهایی روبرو بوده است؛ اما با فراوری دانش، فراوری معدنی هم محقق شده است. از این نظر می توان بخش فرآوری را نام برد که شاید بتوان چرخه فراوری در صنایع معدنی را وامدار این حوزه شمرد.

وی با بیان اینکه ایران در منطقه ای واقع شده که کشور های اطراف آن مانند ترکیه، عربستان و کشور های حوزه خلیج فارس با توجه به آهنگ رشد و توسعه اقتصادی به منابع معدنی احتیاج دارند، می گوید: این در حالی است که این کشور ها از نظر ذخایر معدنی بسیار فقیر هستند. حتی این کشور ها در صنایعی همچون فولاد سرمایه گذاری نموده اند، اما مواد اولیه آن ها وارداتی است، لذا ایران می تواند منبع خوبی برای تأمین احتیاج های این کشور ها که به سرعت در حال افزایش است، محسوب گردد.

در عین حال، سید بهادر احرامیان، نایب رئیس انجمن فراورینمایندگان فولاد نیز درباره تحریم های فلزات ایران توسط آمریکا معتقد است: باید بیشتر نگران موانع داخلی باشیم تا تحریم ها. اثر تحریم ها بسته به نوع اعمال آن و نوع همکاری کشور های طرف قرارداد دامنه متفاوتی خواهد داشت.

به گفته وی، هنوز هم کشور های همسایه و کشور های منطقه به صنعت فولاد ایران احتیاج دارند و چرخه صادرات قطع نخواهد شد. اما ممکن است بعضی از این کشور ها بخواهند در تراز تجاری خود طوری وانمود نمایند که از صنعت فولاد ایران بهره نگرفته اند.

وی معتقد است بازار های منطقه برای صادرات محصولات نهایی فولاد ایران اهمیت بالایی دارد.

در این مورد با آرمان خالقی، عضو هیات مدیره خانه صنعت ایران تبادل نظر نموده ایم که در ادامه می خوانید:

فارس: طی سال های گذشته صنایع فلزی در کشور رشد قابل توجهی داشته اند و در بعضی موارد نیز به خودکفایی رسیده ایم. تحریم صنایع فلزی در این شرایط چه تأثیری می تواند بر فراوری داخل و صادرات ما داشته باشد؟

خالقی: طی سال های گذشته بعضی صنایع فلزی کشور مانند صنعت فولاد به دلیل تقویت زیر ساخت ها رشد پیدا کرد و ظرفیت فراوری در این بخش به حدی رسید که ایران به عنوان صادرنماینده فولاد در جهان شناخته شد. این مسئله باعث کاهش وابستگی ما به خارج شد به جز در بعضی مقاطع یا آلیاژ های خاص که فقط چند کشور خاص تأمین نماینده آن ها هستند. تحریم ها در خصوص فلزی مانند آلومینیوم نیز رخ داده که یک فلز استراتژیک محسوب می گردد و در بخش های مختلف از جمله هواپیماسازی و یا صنایع نظامی نیز استفاده دارد. مس نیز همین طور است که در این زمینه دارای ذخایر بسیار خوبی در جهان هستیم به طوری که ظرفیت استخراج و فرآوری مس در کشور به ویژه به دلیل وجود معادن بزرگ در کرمان و آذربایجان شرقی بسیار بالا است و در این بخش نیز صادرنماینده بوده ایم.

در جنگ اقتصادی فعلی، دشمن در حال شناسایی نقاط مزیت دار ایران است تا به شکل های مختلف آن بخش ها را تحت تحریم قرار دهد. در صنایع فلزی اگر بتوانند به ما لطمه وارد نمایند، بخشی از این صنعت تعطیل خواهد شد که هم بر تأمین احتیاج داخلی تأثیرگذار است و هم بازار های جهانی را از دست خواهیم داد. کشور هایی مانند آلمان، چین، آمریکا و هند تأمین نماینده بزرگ فولاد در جهان هستند که اگر پیروز شوند ما را از بازار های جهانی حذف نمایند، قاعدتاً سهم بازار خودشان افزایش می یابد، در عین حال ما را نیز در تأمین ارز ناشی از صادرات غیر نفتی دچار مشکل خواهند کرد.

ما باید برای حفظ صنایع فلزی در عرصه بین المللی کوشش بیشتری کنیم که در این زمینه استفاده حداکثری از ظرفیت کشور های اوراسیا می تواند یاری نماینده باشد، حال اگر آن ها نیز به دنبال تبعیت از تحریم ها باشند باید به دنبال راه حل باشیم. در حال حاضر که با مشکل نقل و انتقال پول روبه رو هستیم، حتی اگر کالا صادر کنیم نیز نمی توانیم پولش را به کشور وارد کنیم و به جایش باید کالا وارد کنیم. در این شرایط اگر تحریم صنایع فلزی باعث گردد که کشور های خریدار نیز عقب نشینی نمایند مشکل ما دو چندان می گردد و علاوه بر اینکه نمی توانیم ارز به کشور وارد کنیم، کشور ها نیز از خرید محصولات فلزی ما صرف نظر می نمایند.

در این شرایط باید به دنبال بازار هایی باشیم که اثرپذیری کمتری از تحریم ها دارند و حاضر به خرید محصولات ما هستند و یا اینکه از سیستم تهاتر کالا استفاده کنیم. یک زمانی کالا صادر می شد و به جای پولش، تهاتر می کردیم، ولی حالا شرایطی پیش آمده که کالا هم تحریم است و ممکن است مشکل بیشتری برایمان پیش آید.

فارس: آیا کشوری وجود دارد که اثرپذیری کمتری از تحریم ها داشته باشد؟

خالقی: کشور های بسیار کمی هستند. در حال حاضر باید بیشتر به دنبال ایجاد ارزش افزوده بر روی محصولات فلزی باشیم. مثلاً اگر فروش مقاطع فلزی تحریم است باید به سمت صادرات لوله فولادی، خودرو و یا کالا های با ارزش افزوده باشیم. دشمن در حال جمع آوری اطلاعات فروش ما است تا به هر طریقی که ممکن است با آن مقابله کند. جنگ اقتصادی مانند یک بازی شطرنج است که هر فردی سعی می نماید به بهترین نحو نقش خود را ایفا نماید، البته گاهی اوقات راه حل دادن باعث گرا دادن به دشمن می گردد و ممکن است مانع از حل بعضی مسائل گردد. قطعاً راه حل هایی بهتری را نیز می توان در دستور کار قرار داد.

* همزمان با تشدید تحریم ها، از فشار های داخلی کاسته گردد

فارس: در زمینه حرکت به سمت فراوری کالا های با ارزش افزوده بالا در کشور با وجود اینکه سال جاری با عنوان رونق فراوری نامگذاری شده است، چندان شاهد ایجاد فضای مناسب برای تحقق این هدف نیستیم. چه طور می توان این بخش را در جهت فراوری کالا های با ارزش افزوده بالاتر فعال کرد و در شرایطی که با کمبود منابع اقتصادی روبه رو هستیم چه اقدام عملی می توان انجام داد؟

خالقی: هر چقدر فشار های بین المللی بیشتر گردد و تحریم ها شدید گردد، به همان اندازه باید از فشار های داخلی کاسته گردد. اگر در زمینه مسائل اقتصادیاتی، بیمه تأمین اجتماعی، کاهش سود بانکی، کاهش تعرفه های صادراتی و بخگرددگی های اقتصادیاتی که در داخل مطرح هستند، یکسری تسهیلات ویژه داخلی ایجاد گردد می تواند مزیت و جذابیت صنایع را افزایش دهد. مثلاً اگر برای هر سرمایه گذاری جدید در صنایع فلزی 5 سال معافیت اقتصادیاتی لحاظ گردد می تواند یاری نماینده باشد. با ایجاد چنین تسهیلاتی، فراورینماینده نیز می تواند کالایش را با شرایط خاص به خریدار عرضه کند و خرید از این شرکت ها آن قدر مزیت خواهد داشت که شرکت های خارجی بدون توجه به تحریم ها برای خرید از ایران اقدام خواهند کرد.

فارس: در این شرایط یکسری عوارض بر صادرات بعضی مواد معدنی وضع شده است، این نوع سیاست گذاری های دولت را چطور ارزیابی می کنید؟

خالقی: مقابله با خام فروشی مواد معدنی یک سیاست کلی است چه در خصوص نفت، چه مواد معدنی و چه محصولات کشاورزی، در واقع با خام فروشی فرصت های اشتغال زایی را از کشور می گیریم در بخش هایی مانند کشاورزی محصولات، تجدیدپذیر هستند به طوری که در هر سال می توان همان کالا را کشت کرد، ولی در خصوص مواد معدنی هر چقدر استخراج گردد، دیگر این مواد تجدیدپذیر نخواهند بود و جایگزینی نداریم؛ بنابراین وقتی خام فروشی مواد معدنی اتفاق بیفتد در واقع فرصت شغلی برای کشور های دیگر ایجاد می کنیم.

یک زمانی با افزایش عوارض صادرات، شرایط را طوری سخت می نمایند که اگر با فروش مواد معدنی، درآمدی برای دولت ایجاد نمی گردد، این درآمد از محل عوارض صادرات ایجاد خواهد شد. در حال حاضر ضرورتی برای اعمال عوارض صادراتی سنگ آهن وجود ندارد.

هم اکنون کشور با مشکل فروش فولاد روبرو است، هر موقع فولاد در داخل به اندازه کافی فروش پیدا کرد، آن موقع عوارض صادرات برای سنگ آهن وضع نمایند. البته این مسئله یک شرط دارد و آن این است که فراورینماینده فولاد هم از افزایش عوارض سوء استفاده نکند و طوری نباشد که قیمت تمام شده فراوری فولاد بالا باشد و با وضع عوارض صادرات سنگ آهن هم انحصار خرید برای فولادی ها ایجاد گردد، در نهایت هم فولاد را با قیمت بالا عرضه نمایند.

* قیمت کف سنگ آهن را همان قیمت بازار جهانی مشخص نمایند

فراورینماینده فولاد باید قیمت کف سنگ آهن را همان قیمت بازار جهانی در نظر بگیرد. در آن موقع بین این زنجیره فراوری، عدالت برقرار خواهد شد. اگر نگذارند معدنکار، سنگ آهن فراوریی اش را صادر کند و فقط مجبور باشد محصولش را به فولادسازان داخلی با قیمت پایین عرضه کند، در حق معدنکاران اجحاف صورت می گیرد و در مقابل، سود فولادی ها بالا می رود و محصولشان را با قیمت جهانی در بازار های خارجی عرضه خواهند کرد؛ بنابراین اگر دولت فشاری بر سنگ آهنی ها وارد می نماید که مواد استخراجی را با قیمت پایین به فولادسازان ارائه نمایند و فولادی ها نیز با قیمت دلخواهشان بفروشند، عدالت رعایت نخواهد شد.

فارس: در شرایطی که تحریم هایی علیه صنایع فلزی کشور اعمال شده، دولت چه اقدام خاصی برای کاهش اثر این تحریم ها می تواند انجام دهد؟

خالقی: دولت باید تمرکز حمایتی خود را بر بخش هایی بگذارد که تحریم ها علیه آن وضع شده است. در عین حال، خرید های دولتی نیز باید طوری صورت گیرد که به فراوریات داخلی توجه ویژه داشته باشند، مگر در شرایطی که فراوری مشابه داخلی نداشته باشیم، یعنی قانون حداکثر استفاده از توان فراوری داخل رعایت گردد و دولت پایبندی خود را به رعایت این قانون حفظ کند.

فارس: آخرین ارزیابی شما از اجرای این قانون چیست؟

خالقی: تبعیت دولت از قانون استفاده حداکثری از توان فراوری داخل رفته رفته در حال افزایش است. هم اکنون دولت در خرید های خود تمکین بهتری از این قانون نسبت به گذشته دارد، هر چند ممکن است در بعضی شرکت های زیر مجموعه دولت نیز این تبعیت صورت نگیرد.