سردرد هورمونی چیست و چگونه درمان می گردد؟ - دَبی بلاگ

هورمون های استروژن و پروژسترون که نقش مهمی در تنظیم چرخه قاعدگی و بارداری دارند، در مغز روی مواد شیمیایی مرتبط با سردرد تأثیر می گذارند. حفظ ثبات استروژن می تواند سردرد را بهبود بخشد. اما کاهش یا تغییر میزان این هورمون باعث بدتر شدن سردرد می گردد. در این مقاله از خبرنگاران مگ به آنالیز انواع سردردهای هورمونی، علل بروز آن ها و نحوه درمانشان می پردازیم. بعلاوه روش های پیشگیری از بروز این نوع سردرد را معرفی می کنیم. با ما همراه باشید.

علائم سردرد هورمونی

معمولا میگرن قاعدگی از 2 روز قبل از پریود تا 3 روز بعد از شروع آن رخ می دهد. میگرن، یک درد ضربان دار است که از یک طرف سر شروع می گردد. این نوع سردرد ممکن است با حساسیت به نور و تهوع یا استفراغ همراه باشد. میگرن قاعدگی شبیه میگرن معمولی بوده و ممکن است با یا بدون اورا (Aura) رخ دهد. اورا، نوعی اختلال حواس است که قبل از حمله میگرنی رخ می دهد. از علائم این اختلال می توان به مشاهده نقاط نورانی یا زیگزاگی، سوزن سوزن شدن بدن و لکنت زبان اشاره نمود.

زنان مبتلا به سردرد هورمونی ممکن است علائم دیگری را هم تجربه نمایند که عبارتند از:

• از دست دادن اشتها
• خستگی
• آکنه
• درد مفاصل
• کاهش ادرار
• یبوست
• میل شدید به نمک یا شکلات

علل بروز سردرد هورمونی

سردردها به ویژه سردردهای میگرنی، با هورمون زنانه استروژن در ارتباط هستند. استروژن مواد شیمیایی موجود در مغز را که روی احساس درد تأثیر دارند، کنترل می نماید. به همین علت، کاهش این هورمون باعث سردرد می گردد. سطح استروژن به دلایل مختلفی تغییر می نماید، از جمله:

1. چرخه قاعدگی

درست قبل از شروع پریود میزان 2 هورمون زنانه استروژن و پروژسترون به کمترین میزان خود می رسد. این موضوع باعث ایجاد سردردهای ضربان دار می گردد. به همین علت است که حدود 60 درصد زنان مبتلا به میگرن در دوران قاعدگی به سردردی مبتلا می شوند که به آن میگرن قاعدگی می گویند.

2. داروهای ضد بارداری خوراکی

استفاده از قرص های ضد بارداری در برخی زنان باعث بدتر شدن سردردهای میگرنی و در برخی دیگر باعث بهبود آن ها می گردد. معمولا شما از قرص های ضد بارداری که حاوی 2 هورمون استروژن و پروژسترون هستند، به مدت 3 هفته استفاده می کنید. در هفته چهارم (هفته پریود) یا قرص دارونما می خورید یا اصلا قرصی مصرف نمی کنید. این موضوع باعث افت ناگهانی استروژن در هفته 4 و بروز سردرد می گردد. اگر مستعد ابتلا به میگرن هورمونی هستید، استفاده از قرص هایی که حاوی استروژن کمتری هستند یا فقط پروژسترون دارند، می تواند یاری نماینده باشد.

3. بارداری

میزان استروژن در دوران بارداری افزایش پیدا می نماید. به همین علت، سردردهای هورمونی در دوران بارداری در بسیاری از زنان برطرف می شوند. با این حال، زنانی هم هستند که اولین سردرد میگرنی خود را در اوایل بارداری تجربه نموده و پس از پشت سر گذاشتن 3 ماهه اول بهبود می یابند.

4. یائسگی

در سال های منتهی به یائسگی، برخی از زنان به علت نوسانات هورمونی دچار سردردهای بیشتری می شوند. با ورود به دوران یائسگی، حدود دو سوم زنان مبتلا به میگرن می گویند که سردردشان بهبود پیدا نموده است. اما در برخی از زنان یائسه که به منظور کنترل میزان هورمون های خود از درمان جاگزینی هورمون استفاده می نمایند، ممکن است سردرد بدتر گردد.

اگر درمان جایگزین هورمونی باعث سردرد گردد، پزشک دوز دارو یا نوع آن را تغییر می دهد یا از شما می خواهد که استفاده از آن را متوقف کنید. استفاده از چسب استروژن که روی پوست قرار می گیرد در مقایسه با سایر انواع استروژن تأثیر کمتری در بروز سردرد دارد. چون دوز کم و ثابتی از هورمون را در اختیار بدن قرار می دهد.

5. سایر عوامل مؤثر در بروز سردرد هورمونی

در افراد مبتلا به میگرن عوامل زیر می توانند باعث شروع سردرد شوند:

• حذف وعده های غذایی
• خواب زیاد یا کم
• نورها، صداها یا بوهای شدید
• تغییرات شدید آب و هوا
• مصرف نوشیدنی های الکلی
• مصرف زیاد کافئین یا ترک ناگهانی آن
• استرس
• گوشت های فرآوری شده مثل سوسیس و ماهی دودی
• مونو سدیم گلوتامات (MSG) که به اسم تقویت نماینده طعم به برخی غذاها مثل سبزیجات کنسرو شده و گوشت های فرآوری شده اضافه می گردد
• محصولات حاوی سویا
• شیرین نماینده های مصنوعی (قندهای رژیمی)

درمان سردرد هورمونی

برای درمان سردردهای هورمونی روش های مختلفی وجود دارد که عبارتند از:

درمان های خانگی

هر چقدر زودتر درمان سردرد را شروع کنید، شانس بهبودی بیشتر است. شما می توانید در منزل اقداماتی را برای درمان میگرن انجام دهید. این اقدامات می تواند شامل دراز کشیدن در یک اتاق تاریک یا قرار دادن کیسه یخ یا حوله سرد روی چشم ها و پیشانی باشد. برخی از افراد هم ممکن است با انجام یوگا از سردردهای میگرنی رهایی پیدا نمایند. یوگا می تواند کیفیت زندگی را بهبود بخشیده و دفعات بروز میگرن را کاهش دهد. رعایت نکات زیر هم می تواند برای درمان سردرد هورمونی مفید باشد:

• مصرف میان وعده های کوچک در طی روز به منظور حفظ ثبات قند خون و جلوگیری از نوسانات آن
• نوشیدن آب به میزان کافی
• پیروی از یک الگوی خواب منظم
• دوری از استرس
• ماساژ دادن ناحیه ای که در آنجا درد را احساس می کنید
• تنفس عمیق

درمان های طبیعی

گاهی اوقات، پزشک استفاده از مکمل منیزیم را برای پیشگیری از بروز سردردهای هورمونی توصیه می نماید. روش های طبیعی دیگری هم وجود دارند که ممکن است به درمان سردردهای میگرنی یاری نمایند. با این حال، هیچ کدام از این روش ها نباید جایگزین مداخلات پزشکی شوند. روش هایی که می توانند تا حدودی در درمان سردرد هورمونی نقش داشته باشند، عبارتند از:

• مکمل های حاوی ویتامین ها و مواد معدنی
• طب سوزنی
• مدیتیشن
• تمرینات فکر آگاهی (تمریناتی که به تمرکز روی زمان حال و حضور در لحظه یاری می نمایند)
• روغن های ضروری (از تقطیر گیاهان به دست می آیند)

درمان های پزشکی

برخی از داروها به درمان سردرد یاری می نمایند. این داروها باید به محض شروع سردرد یا حمله میگرنی مصرف شوند. برای درمان سردرهای میگرنی 3 نوع دارو وجود دارد:

• قرص ها: داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن و تریپتان های سریع اثر مثل زولمی تریپتان، آلموتریپتان، سوماتریپتان و ریزاتریپتان می توانند به کنترل سردرد یاری نمایند.
• داروهای تزریقی: این داروها که شامل سوماتریپتان و دی هیدروارگوتامین می شوند، سریع تر از قرص ها عمل می نمایند.
• اسپری های بینی: تأثیر اسپری ها از قرص ها بیشتراست، اما به میزان داروهای تزریقی نیست. زولمی تریپتان، دی هیدروارگوتامین و سوماتریپتان از جمله داروهایی هستند که می توانند به شکل اسپری استفاده شوند.

درمان سردرد هورمونی در دوران بارداری و شیردهی

اگر باردار یا شیرده هستید یا قصد دارید باردار شوید، درباره بی خطر بودن تمام داروهای خود با پزشک صحبت کنید. برخی از داروهای سردرد می توانند به رشد کودک شما آسیب بزنند. در این شرایط ممکن است پزشک بتواند جایگزین های مناسبی را به شما معرفی کند. برخی از پزشکان کاهش استرس و استفاده از طب سوزنی، یوگا و مدیتیشن را در کنار درمان های توصیه شده مفید می دانند.

درمان سردرد هورمونی در دوران یائسگی

درمان های توصیه شده برای زنان یائسه مشابه روش هایی است که برای سایر افراد استفاده می گردد. با این حال، پزشکان باید احتیاط های لازم را انجام داده و سایر جنبه های سلامتی این افراد را هم در نظر بگیرند. به اسم مثال، در دوران یائسگی در برخی از افراد احتمال ابتلا به بیماری های قلبی افزایش پیدا می نماید. به همین علت، درمان با داروهای تریپتان به علت تأثیر آن ها روی قلب و عروق از ایمنی کمتری برخوردار است.

اگر از درمان جایگزینی هورمون استفاده می کنید و سردردهای شما افزایش یافته، پزشک ممکن است دوز دارو را کاهش دهد، آن را به شکل دیگری تجویز کند یا به شما بگوید که آن را به طور کامل قطع کنید.

پیشگیری از سردرد هورمونی

روش هایی که می توانند در پیشگیری از میگرن نقش داشته باشند، عبارتند از:

درمان های هورمونی

قرص های ضد بارداری، چسب های استروژن و حلقه های داخل واژن می توانند دفعات بروز میگرن قاعدگی یا شدت آن را کاهش دهند. اما این روش ها برای همه افراد مفید نبوده و گاهی اوقات باعث بدتر شدن میگرن می شوند. ممکن است پزشک از شما بخواهد که 6-3 ماه بدون استفاده از قرص دارونما از داروهای ضد بارداری بهره ببرید. این موضوع از پریود شدن جلوگیری و به درمان سردرد یاری می نماید.

اگر میگرن با علائم اورا همراه باشد، استفاده از روش های پیشگیری از بارداری حاوی استروژن توصیه نمی گردد. چون احتمال سکته مغزی افزایش پیدا می نماید. در شرایط زیر هم ممکن است پزشک استفاده از این روش ها را برای پیشگیری از میگرن قاعدگی مناسب نداند:

• سابقه سیگار کشیدن
• ابتلا به فشار خون بالا
• چاقی
• ابتلا به دیابت

داروهای غیرهورمونی

داروهایی که برای درمان میگرن قاعدگی استفاده می شوند، می توانند در پیشگیری از بروز آن هم نقش داشته باشند. از این داروها می توان به داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی و تریپتان ها اشاره نمود.

اگر به سایر درمان ها پاسخ ندهید یا بیش از 4 روز در ماه سردردهای میگرنی را تجربه کنید، پزشک استفاده از داروهایی مثل مکمل منیزیم، داروهای ضد تشنج و داروهای ضد افسردگی را پیشنهاد می دهد. با مصرف این داروها شدت و دفعات سردرد کمتر می گردد.

اگر چرخه قاعدگی شما منظم است، می توانید استفاده از داروهای پیشگیرانه را از چند روز قبل از پریود شروع نموده و آن را تا 2 هفته پس از شروع قاعدگی ادامه دهید. اگر دوره های قاعدگی نامنظمی دارید یا در طول چرخه قاعدگی دچار میگرن می شوید، پزشک استفاده روزانه از این داروها را توصیه می نماید.

سایر روش ها

علاوه بر دارو، خود شما هم می توانید برای پیشگیری از سردرد گام هایی را بردارید. رعایت نکات زیر احتمال بروز سردرد هورمونی را کاهش می دهد:

• داشتن رژیم غذایی سالم و اجتناب از مصرف غذاهایی که ممکن است باعث شروع سردرد شوند
• ورزش منظم
• کاهش استرس

زمان مراجعه به پزشک

اگر علاوه بر سردرد به علائم تازه دیگری مبتلا شدید یا علائم بدتر شدند، باید درباره شروع درمان یا تغییر برنامه درمان با پزشک مشورت کنید. قبل از صحبت با پزشک از ایجاد هر گونه تغییر در داروهای مصرفی خود خودداری کنید.

استفاده از استروژن و قرص های ضد بارداری برای بسیاری از زنان بی خطر است. با این حال، این داروها می توانند به میزان کمی احتمال سکته مغزی و لخته شدن خون را افزایش دهند. زنان مبتلا به فشار خون بالا یا دارای سابقه خانوادگی سکته ی مغزی بیش از دیگران در معرض ابتلا به این مسائل قرار دارند. در صورت بروز سردرد ناگهانی و شدید و مشاهده علائمی مثل سرگیجه، سفتی گردن، تنگی نفس و از دست دادن بینایی بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.

کلام پایانی

سردردهای هورمونی که به آن ها میگرن قاعدگی هم گفته می گردد، به علت کاهش سطح استروژن رخ می دهند. علائم این سردردها مشابه میگرن بوده و شامل سردرد شدید و ضربان دار، تهوع و استفراغ می گردد. در برخی از زنان ممکن است سردردهای هورمونی با علائمی مثل خستگی، درد مفاصل و آکنه همراه باشند. استفاده از دارو و اصلاح سبک زندگی در درمان و پیشگیری از سردردهای هورمونی نقش دارد.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: medicalnewstoday, healthline