فنون ریسمان بافی از هنرهای سنتی و شاخص استان لرستان است - دَبی بلاگ

در گذشته، ریسمان ها اکثرا برای استفاده در زندگی روزمره و نقش کاربردی آن بافته میشدند و به ندرت جنبه تزیینی داشتند. ارزش ریسمان ها به مقدار ای بود که مادران برای تهیه جهیزیه دختران حتما ریسمانی را در نظر می گرفتند یا از ریسمان های سیاه و سفید به عنوان نمادی از پاکی و بدی استفاده میشد، بگونه ای که در زمان زایمان زنان آن را دور تا دور رختخواب زن باردار حلقه میکردند تا ریسمان او را از آسیب و بدی دور نگه دارد. در حال حاضر نیز ریسمان ها هم به عنوان نمادی از سنت گذشتگان و هم به عنوان نقش کاربردی خود در منطقه ها عشایری و روستایی استفاده می شوند و در منازل روستایی و عشایری حتما ریسمانی وجود دارد که به میخ آویزان شده است. امروزه به علت جنبه های زیبایی شناسی هنرهای دستی از ریسمان ها با طرح های مختلف در تزئینات منازل استفاده می گردد.

در لرستان، ریسمان ها بیشتر با نقش های ساده و هندسی و با رشته هایی از موی بز و گاهی میش و پشم دست ریس و عموما به رنگ سیاه و سفید و معمولا با قطر 2 الی 5 سانتیمتر و طول 1.5 تا 10 متر و گاهی بیشتر بافته می شوند. ریسمان ها به مقدار ای مستحکم بافته می شوند که توانایی تحمل وزن و فشارهای بسیار زیاد را داشته باشند. روش ها و فنون بافت آنها به صورت سینه به سینه و تا به امروز ادامه یافته است.

ریسمان ها کاربردهای متفاوتی دارند، گاهی در زندگی روزمره، به عنوان نوارهای مخصوص حمل بار (مال بند)، برپایی سیاه چادرها، تاب بازی، جمع آوری محصولات کشاورزی، جمع آوری هیزم، نگهداری از حیوانات، کاربرد دارند و گاهی جنبه تزیینی داشته و به عنوان آویزه ای مخصوص سرحیوانات و تزیین سیاه چادرها استفاده می شوند. نقوش ریسمان ها براساس تکنیک بافت آنها تغییر می نماید. هر ریسمان بنا بر استحکامی که دارد در موارد مختلف استفاده می گردد. تکنیک بافت، قطر نخ ها و تعداد نخ هایی که در ریسمان بافی مورد استفاده قرار می گیرند، در استحکام، مقاومت و ضخامت آن نقش اساسی دارد. تعداد الیاف بکار رفته از 4 لا (4 رشته) تا 20 لا (20 رشته) متغیر است. البته نباید کمتر از 4 لا نباید باشد. فنون ریسمان بافی در لرستان تنوع بسیاری دارد از آن جمله میتوان به دو گونه بافت گیس چن و گیس چن-لاچن اشاره نمود.

ریسمان گیس چن

روش بافت این نوع از ریسمان در لرستان به این گونه است: ابتدا بافنده، طول ریسمان را در نظر گرفته و به همان مقدار الیاف را میبرد و سپس کلاف می نماید. تنها ابزار بکار رفته در بافت ریسمان، نخ ها و ذوق خلاق و سر انگشتان توانای بافنده است. در برخی از انواع بافت، بافنده ابتدا برای شروع کار، باید گوشه را ببافد. گوشه در واقع مهار کننده تارهای ریسمان است تا بعد از بافت از یکدیگر جدا نشوند. گوشه کاربرد دیگری نیز دارد و آن این است که بعد از پایان بافت ریسمان و در موقع استفاده از آن به عنوان یک قفل عمل می نماید. در واقع گوشه حلقه ای است برای اتصال ریسمان و آویزان کردن آن.

در گذشته ریسمانی که گوشه نداشت از ارزش کمتری برخوردار بود، زیرا حلقه ای برای اتصال و آویزان کردن نداشت. معمولا برای بافت گوشه از مدل گیس چن (گیس بافت) استفاده می گردد، زیرا بافت ساده و راحتی نسبت به دیگر بافت ها دارد. بافت گوشه به این صورت است که بافنده وسط تارها را تعیین و آنها را به دو قسمت چپ و راست تقسیم نموده و سپس از مرکز تعیین شده به سمت چپ و یا راست، شروع به بافت می نماید، بعد از بافت حدود چند سانتیمتر گیس چن آن را برگردانده و به صورت یک حلقه بر روی نخ های روبرو گذاشته و با استفاده از نخ های چپ و راست شروع به بافت طرح اصلی ریسمان می نماید. بعد از بافت گوشه تعداد نخ ها دو برابر می گردد.

ریسمان گیس چن-لاچن

لاچن گونه ای از بافت گیس چن است، که در آن رشته های سیاه یک طرف (لا) و رشته های سفید رنگ در طرف (لا) دیگر بافت قرار می گیرند. ابتدا دو رشته سفید در دست چپ و دو رشته سیاه در دست راست قرار گرفته و سپس بافت شروع می گردد. رشته های سفید رنگ با هم و رشته های سیاه رنگ با هم بافته می شوند و در نهایت سفیدها و سیاه ها در هنگام بافت از همدیگر جدا می شوند در هر رج یک بار سفید و یک بار سیاه بافته می گردد در این روشِ بافتِ ریسمان از 4.6- 8 -12 رشته میتوان استفاده کرد. این ریسمان در مقدار ها و در موارد مختلف کاربرد دارد. این نوع بافت احتیاج به گوشه ندارد، در واقع برای بافت گوشه از همین نوع ریسمان استفاده می گردد.