موسس اولین آژانس مسافرتی در ایران درگذشت - دَبی بلاگ

حرمت الله رفیعی، رییس هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و دنیاگردی خبر درگذشت سید ابوالقاسم مهاجری را تایید کرد. مهاجری که بنیان گذار نخستین آژانس مسافرتی ایران محسوب می شد، صبح روز شنبه 11 اردیبهشت ماه در سن 97 سالگی و به دلیل کهولت سن از دنیا رفت.

سید ابوالقاسم مهاجری، در گفت وگویی که با مجله صنعت و توریسم انجام داده بود، ماجرای تاسیس نخستین آژانس مسافرتی ایران را این گونه شرح می دهد:

از سال 1321 به عنوان حسابدار یک شرکت تجاری به نام حاج شیخ فیض مجد و پسران آغاز به کار کردم. شرکت حاج شیخ فیض مجد و پسران در شهر زاهدان با اجازه وزارت خواربار (در دهه 20 وزارت خواربار در ایران وجود داشت) به ارتش اشغالگر انگلیس گندم می فروخت و اینجانب به عنوان حسابدار، سروکارم با افسران هندی بود. در سال های 21 تا 23 نزد یکی از کارکنان بانک شاهنشاهی که در کلکته هندوستان درس خوانده بود به یادگیری زبان انگلیسی پرداختم که به دلیل سابقه کاری ام بسیار پیروز بودم و می توانستم متون انگلیسی را بخوانم و به آسانی بفهمم و صحبت کنم. در آن دوران نشریات و مجلات انگلیسی زبان از هندوستان به دستم می رسید. در آن ها تبلیغات تورهای مسافرتی شرکتی به نام Thomas Cook دهلی به چشم می خورد که بسیار برای من جالب بود؛ اما نمی دانستم آژانس مسافرتی چیست و ماهیت کارش چگونه است. در اوایل سال 1324 از یکی از افسران هندی همکارم در این مورد اطلاعاتی کسب کردم و با آدرسی که در آگهی درج شده بود مکاتبه کردم و از این راه اطلاعاتم به تدریج زیاد شد.

در همان سال همان افسر هندی که متوجه علاقه من به این کار شده بود، گفت تو که به این کار علاقه داری بیا تا کنندگی فروش بلیط راه آهن هندوستان را که هفته ای دوبار بین کویته و زاهدان رفت و آمد داشت و مسافر و بار حمل می کرد برایت بگیرم. در آبان ماه 1324 مرا به رییس راه آهن آنجا معرفی کرد و من اطلاعات زیادی را از ایشان به دست آوردم. اول دی ماه 1324 رییس راه آهن در زاهدان به من گفت دفتر راه آهن در دهلی نو نسبت به واگذاری کنندگی به تو موافقت کرده، در حالی که من تا آن تاریخ از جریان کار بی اطلاع بودم و دراین باره درخواستی هم نکرده بودم، از این پیشامد بسیار متعجب شدم و در ابتدا به دلیل این که در جایی مشغول به کار بودم، تصمیم گرفتم با مدیر شرکت مشورت کنم شاید که ایشان با این کار مخالفت داشته باشند. فردای آن روز بعد از مراجعه به دفتر مدیر شرکت، قبل از آغاز هر مکالمه ای ایشان کنندگی راه آهن را به من تبریک گفت و گفتند چنانچه به کمک مالی نیاز است، همراهی می کنیم. همان روز عصر دفتری جنب مسجد اصلی شهر اجاره کرده و با همکاری برادرم محمد مهاجری و کارمند هندی زبان آن دفتر را افتتاح کردیم. این آغاز بعدا پایه گذار آژانس شد.

مرحوم مهاجری با اشاره به تاریخ آغاز به کار آژانس مسافرتی در 11 دی ماه 1324، داستان امتیاز فروش بلیط هواپیما در آژانس مسافرتی را این گونه روایت می کند:

در اردیبهشت ماه سال 1323 خبر آغاز فعالیت و پرواز هواپیمایی ایران در روزنامه ها به چاپ رسید. این شرکت (ایران ایر) در آن سال از طریق عده ای از بازرگانان و اشخاص سرشناس آن روز که غالبا سیاستمداران معروف و سرمایه داران بنام بودند پایه گذاری شده بود. شرکت هواپیمایی ایران در بدو امر هفت یا هشت فروند هواپیمای داکوتا DC3 را که به جای مانده از جنگ دوم دنیای بود از شرکت TWA آمریکا خریداری کرده بود. در این زمان من از آقای مهدی ارباب یزدی که کننده مجلس شورای ملی از زاهدان بود، تقاضا کردم به مدیران شرکت هواپیمایی ایران توصیه لازم را کرده تا کنندگی هواپیمایی ایران در زاهدان را که قرار بود هفته ای یک پرواز داشته باشد به ما واگذار کنند. توصیه ایشان موثر افتاد. به زاهدان برگشتم تا فعالیت در این حرفه نو را آغاز کنم. در آن زمان فرودگاه زاهدان دارای باند بسیار خوبی به جای مانده از جنگ دنیای دوم، ولی فاقد تجهیزات ساختمانی بود، یعنی در واقع بیابانی بود که هفته ای یک پرواز مشهد - زاهدان در آن انجام می شد. در اثر کمبود امکانات، مسائل زیادی وجود داشت. در آن زمان شایع شده بود که کنندگی شرکت هواپیمایی ایران قراردادش را با کنندگی آبادان فسخ کرده و در پی یافتن کننده مطمئن است. فورا خودم را به تهران رساندم و با مراجعه به هواپیمایی ایران و مذاکره طولانی پیروز به کسب کنندگی آبادان شدم.

زنده یاد سید ابوالقاسم مهاجری با اشاره فراهم آوردن امکان ورود جهانگردان خارجی در سال 1337، عنوان کرده بود که اولین گروه خارجی او 6 نفر بودند؛ اما تا 10 سال بعد، جمعیت این جهانگردان به 30 هزار نفر رسید. وی همچنین در سال 1342، اجرای تور در خارج از کشور را آغاز کرد. بنا بر گفته وی، اولین تور خارجی به کشور مصر با حدود پنج نفر جهانگرد ایرانی برگزار شد.

شادروان سید ابوالقاسم مهاجری، طلایه دار مسیری است که تمامی فعالان حوزه جهانگردی و خدمات سفر در آن گام برمی دارند. گروه تحریریه خبرنگاران امیدوار است که روح ایشان، قرین رحمت و آرامش قرار گیرد و برای خانواده محترم آن مرحوم نیز تسلی و صبر آرزومندیم.