نگاهی به شرایط سرای طوطی اصفهان - دَبی بلاگ

سرای حاج میرزا قدیمی ترین قهوه خانه شهر است، می گویند از عهد صفوی تا به امروز پابرجاست، جایی در قلب میدان نقش جهان که از قدیم آن را به نام خسته خانه یا سرای طوطی می شناختند.

این سرا در ابتدا و در زمان حیات میرزا حسین خواجه پدر محمدعلی خواجه، کارگاه مسگری و ساخت دیگ و کفاشی بوده و حتی قبل تر از آن به عنوان کاروانسرا برای استراحت مسافران استفاده میشد و البته بازاری بود برای خرید و فروش حیواناتی مانند الاغ و اسب اما حاج محمدعلی خواجه آن را به قهوه خانه تغییر کاربری داد و حالا چهار نسل بعد از حاج محمد علی (حاج میرزا) پسران و نوادگان او حدود صد سالی می گردد که این سرای تاریخی را اداره می نمایند.

سرای حاج میرزا جزو آثار ملی است، گردشگران داخلی و خارجی که به نقش جهان می آیند برای چشیدن طعم بریان اصفهان و غذاهای سنتی ایرانی پرسان پرسان خود را به این مکان می رسانند؛ سرایی که در سمت راست سردر بازار قیصریه، در انتهای راسته بازار قنادها قرار گرفته است. گوشه و کنار ورودی این قهوه خانه تعداد زیادی اشیای عتیقه، خمره و چراغ و ساعت و گنجه های قدیمی است که گرد زمان بر آنها نشسته و تاریخ را تداعی می نماید اما در انتهای این دالان، حیاط مربع شکل کاروانسرا با بیغوله ها، غرفه های مخروبه، تاریک و درب و پنجره شکسته و تلی از زباله احاطه شده و در پیش چشم گردشگرانی که از داخل و خارج برای ورود به سرای حاج میرزا باید دقایقی را در این محوطه به انتظار بنشینند، صحنه ای نازیبا بوجود آورده است.

شاید تماشا این بیغوله در قلب معماری فاخر صفوی، فکر هر بیننده ای را درگیر کند چرا این نازیبایی ها در دل میراث فرهنگی اصفهان جا خوش نموده و متولی کیست؟

مسئول سرای حاج میرزا می گوید: ساماندهی محوطه کاروانسرا درگیر مسائل انحصار وراثت است. در اصل اختلاف خانوادگی برای مجموعه کاروانسرا داریم و مساله بعدی ما مشکل با میراث فرهنگی است.

وی که یکی از نوادگان مرحوم حاج محمدعلی خواجه (حاج میرزا) است، می افزاید: اینجا چهار نسل پس از مرحوم پدربزرگم 96 سال است که به کار خود ادامه داده است و امیدواریم مشکل اینجا طی چند ماه آینده برطرف گردد. مساله انحصار وراثت که حل گردد بحث میراثی آن چندان مسئله ای ندارد، زیرا میراث می گوید با همین بافت قدیمی، بازسازی کنید اما اختلاف بین 10 ورثه است که اینجا را به هتل سنتی تبدیل نمایند یا اینکه مغازه های کاروانسرا را بازسازی نموده و اجاره دهند.

شهرام امیری، سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان پیرامون نگاهی به شرایط سرای طوطی اصفهان می گوید: نوادگان حاج محمد علی خواجه می خواهند در سرای حاج میرزا نوسازی و بهسازی انجام دهند در حالی که ما اعلام کردیم بازسازی گردد؛ چرا باید میراث فرهنگی با کسانی که می خواهند برای حفظ بنای تاریخی هزینه نمایند مخالف باشد؟ اما در این کاروانسرا می خواهند هزینه را براساس دلخواه خود انجام دهند و میراث با این مساله مخالفت دارد.

وی می افزاید: ضروری است برای بازسازی این کاروانسرا طرحشان را به میراث فرهنگی ارائه نمایند تا آنالیز شده و به تصویب میراث برسد.

سخنگوی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان خاطرنشان می نماید: با توجه به اینکه هفته گذشته هیأت امنای بازار بزرگ اصفهان با 11 عضو شکل گرفت، امیدوار هستیم که بسیاری از نابسامانی های این بازار برطرف گردد.

امیری اضافه می نماید: کسبه این بازار به هرحال در یک فضای تاریخی کار می نمایند به ویژه سفره خانه و قهوه خانه سنتی حاج میرزا که مجوز گردشگری از میراث فرهنگی دارد به واسطه تاریخی بودن آنجاست. از این رو بنا به دلخواه و سلیقه خود نمی توانند هر کاری در این بنای تاریخی انجام دهند.

وی با تاکید بر اینکه طرح بازسازی محوطه سرای حاج میرزا باید متناسب با اصول بازسازیی باشد و به تأیید میراث فرهنگی برسد، تصریح می نماید: میراث فرهنگی اصفهان از هر شخص حقیقی و حقوقی برای یاری به بازسازی آثار تاریخی استقبال می نماید اما نه به هر قیمتی.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه این نهاد برای بازسازی بازار بزرگ طرح در دستور کار دارد، می گوید: باید توجه داشت که بازار بزرگ و تاریخی اصفهان بسیار بزرگ است؛ طرحی که با هیأت امنای بازار و شهرداری اصفهان در دست اجرا داریم از ورودی مسجد جامع عتیق شروع می گردد و تا بازار حسن آباد ادامه می یابد.

امیری با اشاره به اینکه حدود 12 کیلومتر طول بازار تاریخی اصفهان است، می افزاید: فقط در بازار قیصریه که هشت کیلومتر این بازار را در بر می گیرد هشت هزار و 500 مغازه وجود دارد و در این محدوده حدود 12 هزار نفر فعال مالی هستند؛ این مجموعه به این عظمت نه در ایران که اگر هر جای دیگر جهان هم بود دولت به تنهایی توان نگهداری از آن را نداشت.

وی ادامه می دهد: با توجه به اینکه همه در این بازار فعالیت مالی می نمایند ضروری است که در حفاظت از این بازارچه مشارکت نمایند، زیرا محل کسب عایدی این فعالان مالی است.

سخنگوی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان می گوید: مسائل بازار بزرگ اصفهان یکی دوتا نیست؛ به ازای 12 هزار کاسبی در این بازار قصه و ماجرا دارد، از توقف موتور سیکلت ها در میدان تا کندن دیوارها، بازسازی غیر اصولی، تخریب، مساله ایمنی، کپسول آتش نشانی، عبور و مرور آمبولانس و خودروها و برق کشی آنکه شرایط سیم کشی برق بازار بسیار فجیع است و تا به امروز خدا این بنا را حفظ نموده که دچار آتش سوزی و مشکل نشده است.

امیری با اشاره به تشکیل هیأت امنای بازار بزرگ می گوید: یکی از مهمترین وظایف این هیأت برطرف همین معضلات و مسائل بازار بزرگ است. این بازار در میدان نقش جهان یک شهر در شهر است و اگر فردی می خواهد برای بخشی از این بازار هزینه کند باید طرح بازسازیی داشته باشد.

سرای حاج میرزا یا همان سرای طوطی در تاریخ 20 اسفند 1385 با شماره 18103 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خرابی های کاروانسرای چاه حاج میرزا یا همان سرای طوطی در قلب میدان نقش جهان مشتی نمونه خروار از نابسامانی شرایط حفظ و بازسازی این میدان باشکوه عصر صفوی است. مشابه این بیغوله ها در بازار قیصریه نیز به تعداد زیاد وجود دارد که درگیرودار اختلاف نظر بین میراث فرهنگی، اوقاف، شهرداری و بازاریان به حال خود رها شده اند.

حالا با شکل گیری هیأت امنای بازار بزرگ اصفهان انتظار می رود برای حفظ و بازسازی گوشه گوشه این بنای باشکوه تاریخی که میراثی جهانی است، اقدامی عاجل گردد.