گلستان سعدی و ترجمه های اروپایی آن - دَبی بلاگ

با ما سفر کنید و با تور اروپا ارزان از قاره سبز دیدن کنید و با دریافت خدمات ویزای شینگن از گردش به دور اروپا لذت ببرید.

در این بین گلستان به عنوان یکی از زیباترین کتاب های نثر فارسی که مضمون آن سرشار از مهر و محبت و انسان دوستی است بیش از سایر آثار سعدی به زبان های مختلف دنیا ترجمه شده است. این کتاب، آینه تمام نمای جامعه محسوب می گردد و سعدی در این کتاب با نگاهی تیزبین، سرشت آدمیان را شناخته و شناسانده، و این رمز مقبولیت دنیای این اثر ارزشمند است. از آنجایی که ترجمه ها و چاپ های گلستان به زبان های دیگر و درباره سعدی و نوشته های او فراوان است به مروری بر ترجمه این اثر ارزشمند او از لحاظ اهمیت در اروپا از قرن 19 میلادی به بعد انجام شده است که در ادامه می خوانید.

در سال 1834، و دقیقا یک قرن پس از اولین ترجمه گلستان به انگلیسی، نیکول سمله کتابی با عنوان گلستان یا باغچه گلها از شیخ مصلح الدین سعدی را در 411 صفحه به زبان فرانسه منتشر کرد. سمله در مقدمه ترجمه خود که برگردان همه حکایات گلستان را در بر می گرفت، یادآور شد: به قول خود، که در ابتدای نسخه دستنویس فارسی گلستان که در 1828 به چاپ رساندم، وفا نمودم و این کتاب را که بیش از هر اثر فارسی یا عربی دیگر شایسته است، ترجمه کردم.

در سال1846 میلادی کارل هاینریش گراف خاورشناس، مترجم و محقق آلمانی عهد عتیق گلستان سعدی را به آلمانی ترجمه کرد که از معتبرترین ترجمه های گلستان به زبان آلمانی است. گراف در سال 1850 بوستان را نیز به آلمانی ترجمه کرد که تا آن موقع تنها ترجمه کامل و مطابق با اصل فارسی به شمار می رفت.

در سال 1858، شارل دفر مری، استاد مدرسه زبان های شرقی، ترجمه خود را با عنوان خلاصه گلستان یا باغچه گلها منتشر کرد. او در مقدمه مبسوط خود، توضیح نسبتا جامعی از زندگی شاعر را در اختیار خواننده فرانسوی گذاشته است. ترجمه دفرمری به اعتبار شهرت و مقامی که او در انجمن آسیایی پاریس داشت، از بدو انتشار با اقبال زیادی روبه رو شد. مترجم دلیل ترجمه مکرر گلستان را در صفحه نخست چنین خاطرنشان نموده است: انگلیسی ها حداقل چهار مرتبه این کتاب را ترجمه نموده اند و آلمانی ها نیز اینک چندین ترجمه از آن را در اختیار دارند، حال آنکه ما فقط به یک ترجمه کامل دسترسی داریم که اگر چه مستقیما از فارسی انجام شده ولی قطع کتاب نامناسب و ترجمه زیاده از حد تحت اللفظی است؛ برای همین من اقدام به این کار کردم.

درسال 1865 میلادی فرانسیس گلادوین گلستان سعدی را همراه با متن فارسی به انگلیسی برگرداند. این دولت مرد و خاورشناس انگلیسی اولین استاد زبان فارسی در کالج نوبنیاد فورت ویلیام کلکته بود و تاریخ نگار، روزنامه نگار و فرهنگ نویسی برجسته بود که برای شناساندن و آموزش زبان و ادبیات فارسی به اروپاییان، به ویژه انگلیسی ها، کوشش فراوان کرد و از پیشگامان ترجمه بهترین آثار ادبی فارسی به انگلیسی است.

در سال 1888ریچارد فرانسیس برتون نویسنده و شرق شناسی از عظیمترین مترجمان انگلیسی بود که نسخه کامل گلستان سعدی را از فارسی به انگلیسی ترجمه کرد.

در سال 1897 میلادی ترجمه منظوم اشعار گلستان سعدی توسط فردریش روکرت شاعر و مترجم نامی آلمانی و از بنیانگذاران شرق شناسی آلمان از سوی انتشارات اهرنورت منتشر شد. او بوستان سعدی را نیز به آلمانی ترجمه کرد که بهترین ترجمه این اثر به زبان آلمانی به شمار می رود.

در سال 1913 فرانتس توستن، شرق شناس فرانسوی که با زبان های فارسی، عربی، سانسکریت و ژاپنی آشنایی داشت، ترجمه گلستان را به روش اقتباس، تحت عنوان باغ گلهای سرخ در 253 صفحه منتشر کرد.

در سال 1917 ایتالو پیتزی نخستین ترجمه کامل گلستان را در دو جلد منتشر کرد. در این متن مترجم به برگردان متن فارسی بسنده نموده و توضیح و تفسیری درباره بسیاری از نکات محتوایی و زبانی این اثر، در اختیار خواننده قرار نمی دهد و پس از پیشگفتاری نه چندان بلند در توضیح حال و تجارب و تالیفات و شرایط تاریخی و اجتماعی عصر سعدی، یادآور اهمیت و یکتایی کلام موزون و منثور وی در طول هزار سال ادب فارسی می گردد.

در سال 1928 ریچارد برتون داستان هایی از گلستان سعدی را ترجمه کرد. در مقدمه این کتاب آمده است سعدی، شاعر بسیار مشهور پارسی اثری را فراوری کرد که او آن را گلستان یا باغ رز نامید که به قول خودش برگ های آن نمی تواند با استبداد پاییزی لمس گردد و دلخوشی هایی که بهار را نزدیک می نماید ناخوشایند پاییز را تغییر خواهد داد. گلستان سعدی با تحسین و تمجید در آسیا و آفریقا خوانده می گردد و در اروپا به انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و هلندی ترجمه شده است.

در سال 1945 کتاب پادشاهان و گداها دو فصل اول گلستان سعدی، توسط آرتور جان اربری خاورشناس انگلیسی که در اثر کوشش او در کمبریج کرسی مستقلی برای تدریس زبان و ادبیات فارسی ایجاد شد ترجمه شد. او به سبب نثر روان و بیان ساده و شاعرانه ای که در نگارش یا ترجمه این اثر به کار برد، از شهرت فراوانی برخوردار است.

در سال 1956 ادوارد رهاتسک شرق شناس و ایران شناس و پژوهشگر عظیم فارسی شناس انگلستان، کتاب گلستان سعدی را به انگلیسی ترجمه کرد. این کتاب به طور کلی به عنوان دقیق ترین و زیباترین ترجمه گلستان سعدی به رسمیت شناخته شده است.

در سال 1965 دومین ترجمه کامل گلستان به اهتمام پیو فیلیپانی رونکونی منتشر شد. در نگاهی تطبیقی به متن این ترجمه در کنار ترجمه پیشین باید گفت که مترجم از زبانی نو تر و نزدیک به ذهن خواننده دهه 60 بهره گرفته است. نثر این کتاب ساده و قابل فهم و عاری از لغات فصیح ادبی قرن نوزدهمی است. وی بر آن است با توازن و هماهنگی جملات و با استفاده از اوزان آزاد و قابل انعطاف شعری در زبان ایتالیایی، متنی آزاد از قوافی و اوزان اما آهنگین و روان به دست دهد. در مقدمه جامع و مفصل کتاب، مترجم به توضیح زندگانی سعدی در چهارچوب وقایع تاریخی و سیاسی و تاثیر این دگرگونی ها در آثار وی می پردازد.

در سال 1966، عمر علیشاه، مترجم صوفی مسلک افغانی تبار، با این اعتقاد که شیخ سعدی صوفی متمایل به طریقت نقشبندیه بوده است ترجمه کاملی از گلستان را با نام باغ گل های سرخ در 253 صفحه، در پاریس به انتشار رساند.

در سال 1976 ترجمه کامل دیگر گلستان را ریتا بارچیلی در ایتالیا از گلستان منتشر کرد. او برای ترجمه گلستان از تصحیح محمدعلی فروغی استفاده کرد. به دلیل نزدیکی زمان ترجمه به عصر ما و توجه خاص مترجم به وفاداری در برگردان و رساندن مفاهیم به خواننده، این متن ساختاری مدرن و دور از تکلف ادبی دارد.

در سال 1977 آرتور شولی کتاب درویشان خراباتی که گزیده ای از کلیات سعدی شامل افسانه ها و قصه ها به نظم و نثر است را به انگلیسی ترجمه کرد. این مجموعه از عشق مادام العمر آرتور شولی به داستان های گلستان از هر نوعی سرچشمه می گیرد. از داستان های قومی، داستان های حکیمانه، افسانه ها و مثل ها گرفته تا حکایات، شوخی ها و اسطوره های باستانی و شهری.

در سال 1991 ترجمه کامل دیگری از گلستان به اهتمام کروبینو ماریو گوتزتتی صورت گرفت که از تصحیح محمد جواد مشکور بهره گرفته است. این برگردان زبانی دقیق تر و معاصرتر دارد و اشعار در ساختاری آزاد و بدون اوزان کلاسیک ترجمه شده اند. مترجم به اقتضای سادگی و روانی کلام از بازسازی قالب های شاعرانه در زبان ایتالیایی می پرهیزد.

در سال 2004 منتخبی از گلستان سعدی توسط ریچارد جفری نیومن، عضو هیات علمی دانشگاه ایالتی نیویورک نوشته شد و از سوی انتشارات علمی دنیای جامعه بین المللی برای فرهنگ ایرانی منتشر شد. جفری در مقدمه کتاب بیان نموده است: امیدوارم این ترجمه جدید، یک پنجره جدید به فرهنگ ایرانی برای مردم انگلیسی زبان در دنیا فراهم کند. تا آنجا که می توانم بگویم، این اولین ترجمه ادبی جدید به زبان انگلیسی از سعدی در قرن جدید است که شامل گزیده ای از کل متن است.

در سال 2008 ترجمه کامل گلستان به زبان انگلیسی توسط ویلر.ام. تکستون استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه هاروارد با وفاداری کامل به اصل متن سعدی به زبان انگلیسی معاصر برگردانده شد که در مقدمه آن آمده است: گلستان بی تردید از نظر متون نثر و غیرشعری نمونه ای است که تمام نویسندگان پارسی زبان در آفرینش آثار خود به آن تاسی می جسته اند و از نظر اخلاقی و یا جنبه های عقل عملی، اقتباس ها و نقل قول های بی شمار از این اثر صحت این نکته را اثبات می نماید.