تاثیر جو دانشگاه بر گرایش دانشجویان به مهاجرت از کشور - دَبی بلاگ

نقش سرمایه های انسانی در بهبود شرایط کشورها پراهمیت تلقی می شود و از سوی دیگر، مهاجرت نیروی کار ماهر و آموزش دیده که به فقدان عظیم سرمایه های انسانی منجر می شود، به چالشی مهم برای سیاست گذاران در بسیاری از کشورها تبدیل شده است.

محققان در پژوهشی با عنوان تاثیر جو دانشگاه و نظام ارزشی بر گرایش دانشجویان به مهاجرت از کشور آورده اند:

مهاجرت نخبگان به فرآیندی گفته می شود که در آن متخصصان و نخبگان یک کشور به دلیل مسائل علمی، اقتصادی، فناوری، سیاسی، کمبود امکانات پژوهشی، رفاهی و ناتوانی جامعه در استفاده از تخصص و توان اطلاعاتی آن ها، برای کسب تجربه، پیشرفت های علمی، دستمزدهای بالا، منزلت، رفاه اجتماعی، آزادی فکری بیشتر و دسترسی به منابع علمی جدیدتر و متنوع تر، به سوی جوامعی کوچ می کنند که به نظر آن ها شرایط علمی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی بهتری دارد و می توانند تخصص و توان علمی خود را برای پیشرفت در جامعه به کار گیرند.

در این پژوهش که توسط رضا شهریاری پور، دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی دانشگاه سمنان، علی اکبر امین بیدختی، استاد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه سمنان، محمدعلی محمدی فر، استادیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه سمنان و کوروش کیانی، استادیار دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه سمنان، اجرا شده، نشان می دهد در حال حاضر ایران سهم قابل ملاحظه ای از مهاجرت تحصیل کردگان را به خود اختصاص داده است.

طبق آخرین آمار رسمی ارائه شده از سوی سازمان ملل متحد در سال 2013، کشور ایران در بین 72 کشور در حال توسعه جهان رتبه سوم فرار مغزها را با توجه به جمعیت خود دارا بوده که مقصد بیش از نیمی از این نیروهای متخصص کشور آمریکاست. جو به مجموعه ای از ویژگی هایی اطلاق می شود که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز می سازد. جو حاکم بر یادگیری، از عوامل تاثیرگذار در فرآیند یاددهی و یادگیری به شمار می رود.

پژوهشگران می گویند از آنجا که جو سازمانی مجموعه ارزیابی ها و استنباط های فردی را شامل می شود، این استنباط ها آموزش را نیز در برمی گیرد و این محیط و جو حاکم بر یادگیری، از عوامل تأثیرگذار در فرآیند یاددهی و یادگیری به شمار می رود. جو در نتیجه تعامل میان آموزش دهنده و آموزش گیرنده در بافتی از محیط سازمانی حاصل می شود؛ همچنین جو را ویژگی های درونی و کیفیت فضای تعاملی می دانند که یک دانشگاه را از دانشگاه دیگر متمایز می سازد و بر رفتار افراد آن تأثیر دارد.

این فضای تعاملی به وسیله ادراک اعضا و توصیف های آنان از ویژگی های درونی سازمان سنجیده می شود و مبتنی بر رفتارهای اعضا و هنجارهای اجتماعی پذیرفته شده در آن دانشگاه است. حاصل نهایی این تعاملات، شکل گیری ارزش ها، اعتقادات و موازین اجتماعی نظام دانشگاه است. بنابراین، محیط یادگیری یک مشخص کننده رفتاری و نمودار ادراک دانشجو از محیط پیرامون خود در عرصه یادگیری است. وجود رضایتمندی، انسجام و هدفمندی در جو اجتماعی کلاس با عملکرد تحصیلی بالاتر و تعارض و کشمکش کمتر در بین فراگیران رابطه دارد.

جو آموزشی تعین کننده رفتار و یادگیری و به طورکلی کیفیت زندگی در محیط آموزشی خواهد بود، به نحوی که در تأیید این مدعا، مکنیل(روانشناس) نیز اظهار کرد که جو آموزشی مثبت نه تنها بر پیشرفت تحصیلی بلکه بر کاهش رفتارهای نابهنجار موثر است و به طور کلی، جو دانشگاه اصول حاکم بر بعد علمی و آموزشی سیستم آموزش عالی را توجیه می کند که هر گونه ضعفی در آن، کوچ نخبگان را در پی خواهد داشت.

تأثیرپذیری دانشجویان از محیط پیرامونی، به عنوان یک اصل اساسی در تعلیم و تربیت مطرح است بنابراین تأثیرپذیری دانشجویان از محیط پیرامونی است که به عنوان یک اصل اساسی در تعلیم و تربیت مطرح و شناخته شده است. در همین زمینه، صاحبنظران جوّ منفی حاکم بر دانشگاه ها را برای رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی دانشجویان زیان بار می دانند. بر همین اساس در مدل های فرایند ترک دانشگاه، ادغام دانشجو در روابط دانشگاهی مهمترین پیشگویی کننده دوام و ماندن دانشجو است. از سوی دیگر، اگر تجارب دانشجو در نظام دانشگاهی بیشتر منفی باشد، تعهدات و اهداف دانشجو ضعیف تر شده و احتمال کمتری برای باقیماندن دانشجو در نظام آموزشی وجود دارد.

براساس این پژوهش، پژوهشگران ضعف نظام آموزشی در کشورهای جهان سوم را مهمترین عامل مؤثر بر مهاجرت دانشجویان اعلام کردند و در همین زمینه، مهمترین عامل مؤثر در کنترل فرار مغزها را ارتقا و به روزکردن سیستم های آموزشی می داند. در نتیجه، تغییر در نظام آموزشی و از جمله در نظرگرفتن بحث بومی سازی و تطبیق آموخته های علمی دانشجویان با نیازهای جامعه امروزی و نیز بخش های مختلف صنعت می تواند زمینه ساز ایجاد انگیزش و احساس رضایت از نظام آموزشی و در نهایت، جذب تحصیل کردگان در بازار کار باشد و این مسئله می تواند موجب کاهش تمایل به مهاجرت در دانشجویان شود.

بنابراین، یکی از هدف های مهم مدیران دانشگاه ها می بایست کوشش برای افزایش کیفیت آموزشی علمی دانشگاه و نیز به حداقل رساندن نارضایتی به منظور ماندگاری دانشجو باشد چراکه در برابر جاذبه های آموزشی آن سوی مرزها، صرفا می توانند دافعه های سیستم آموزشی خود را کاهش دهند. نتایج نشان می دهد که هرچه جوّ نامطلوبی در دانشگاه حاکم باشد، میزان گرایش به مهاجرت دانشجویان افزایش می یابد. این نتایج از یک سو بیانگر تأثیرپذیری دانشجویان از محیط پیرامونشان است که به عنوان یک اصل اساسی در تعلیم و تربیت مطرح و شناخته شده است. از سوی دیگر حاکی از آن است که پژوهشگران جوّ منفی را برای رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی دانشجویان زیان بار می دانند.

بنابراین، در محیط دانشگاه هر چه میزان مشارکت دانشجویان در کلیه فعالیت های مرتبط به ویژه علمی و آموزشی بالا رود و ساختار آموزشی متضمن دانشجومحوری باشد و همچنین دانشجویان با ارتباطات گسترده، در فرایند و بازده فعالیت های علمی دیگر مؤسسات علمی در سطح کشور و جهان واقع شوند و نیز جوّی معنوی متناسب با نیاز دانشجویان در محیط دانشگاه حاکم شود، به تبعِ آن گرایش به مهاجرت دانشجویان کاهش خواهد یافت.

به نظر می رسد توسعه و دموکراتیک شدن به عنوان دو عنصر مهم که تأثیر مستقیمی بر اولویت ارزشی افراد می گذارند و اولویت های ارزشی بسته به مرحله رشد و توسعه جوامع با هم متفاوت است. به طوری که در جامعه توسعه نیافته در قیاس با جوامع توسعه یافته گرایش افراد به ارزش هایی مانند محافظه کاری و ارزش توجه به خود افزایش می یابد. همچنین در جامعه توتالیتر در قیاس با جوامع دموکراتیک، ارزش توجه به خود اهمیت بیشتری می یابد.

از سوی دیگر، نتایج نشان داد که ارزش ها از لحاظ تجربی ابعاد مهم رفتار، عملکرد آموزشی و تصمیم گیری شغلی، سیستم آموزشی و حتی گرایش به مهاجرت دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهند. همچنین نتایج حاکی از آن بود که ارزش های افراد قابل شناسایی و ارزیابی هستند. افزون بر این، ارزش ها از دفرایندادهای تصمیم گیری هستند و میل به پیشرفت و دستیابی به امور ارزشمند دانشجویان را به جستجوی فرصت هایی فراتر از امکانات موجود ترغیب می کند.

بنابراین، بایستی از نظام ارزشی دانشجویان آگاه باشیم چراکه ارزش ها نه تنها آرزوها و باورها بلکه خط مشی ها، هنجارها و رفتار دانشجویان را شکل می دهد و می توان تقویت ارزش های مثبت و تضعیف ارزش های منفی در دانشجویان را به عنوان یک شاخص اثربخشی در خصوص کاهش گرایش به مهاجرت دانشجویان در نظر گرفت.

این پژوهش در مجله مسائل اجتماعی ایران، منتشر شده است.

پریها: پریها، اخبار، سرگرمی، ورزش، فال، پزشکی، سینما، هنر، گردشگری

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و تفریحی